Δεκαετία του '70, στην Ελβετία, ο καθηγητής γυμνασίου Άλμπισερ πυροβολεί τον θεραπευτή του Τσέρουτ, μετανάστη από την κεντρική Ευρώπη. Ο Τσέρουτ νοσηλεύεται με ένα μάτι και μια σφαίρα σφηνωμένη σε μη εγχειρήσιμο σημείο. Τον επισκέπτονται γιατροί, νοσοκόμες, αστυνομικοί επιθεωρητές, η ανακρίτρια και τέλος ο ίδιος ο Άλμπισερ. Το κράτος του παρέχει δωρεάν νοσηλεία, αλλά οι κρατικοί υπάλληλοι τον θεωρούν ηθικό αυτουργό της εναντίον του επίθεσης. Η εχθρικότητά τους είναι συγκαλυμμένη. Ο Τσέρουτ ως εμιγκρές είναι ξένο σώμα στην ελβετική κοινωνία, όπως ξένο σώμα είναι και η σφηνωμένη σφαίρα στον πνεύμονά του. Πρόκειται για ένα φιλοσοφικό μυθιστόρημα με συμβολισμούς και πυκνή ροή ιδεών και στοχασμών. Τα ζητήματα που θίγει πηγάζουν από τον πυρήνα της έννοιας "Ευρώπη": ο ορθολογισμός, το δίκαιο, ο ξένος, η ταυτότητα, το ανήκειν, το αποδεκτό και ο νεωτερισμός, τα όρια της ελευθερίας, κ.α που απασχόλησαν σε φιλοσοφικό επίπεδο όσους αναρωτήθηκαν "τι σημαίνει Ευρώπη" πριν οι αγορές μονοπωλήσουν την απάντηση. Οι στοχασμοί του ανταποκρίνονταν στην έγνοια μου για την κρίση στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, όμως, αν το είχα διαβάσει πριν δέκα χρόνια πιστεύω ότι θα επικέντρωνα την προσοχή μου στο θέμα της ταυτότητας. Ο Άλμπισερ εμφανίζεται ανερμάτιστος, πάει όπου φυσά ο άνεμος. Ο Τσέρουτ είναι εμιγκρές, παράνομος μέσα στη χώρα δίχως δικαιώματα. Και οι δύο πρωταγωνιστές έχουν ελλιπείς ταυτότητες κι αυτή η έλλειψη οικοδομείται με συγγραφική μαεστρία. Η σχέση των δυο τους γίνεται προβληματική καθώς ο Τσέρουτ παίζει το ρόλο του ψυχοθεραπευτή ( δίχως τα απαραίτητα προσόντα) κι ο Άλμπισερ του θεραπευόμενου, που μεταθέτει τον αρνητισμό του στο πρόσωπο του θεραπευτή και τελικά τον πυροβολεί. Η παραβίαση του Άλφα και του Ωμέγα των ανθρώπινων σχέσεων έχει συντελεστεί καθώς οι υγιείς σχέσεις απαιτούν ξεκάθαρους και οριοθετημένους ανθρώπους. Κι όπως μας επισημαίνουν οι μεταφραστές, το αρχικό γράμμα στο όνομα του Τσέρουτ (Zerutt) είναι το "Ζ", το τελευταίο γράμμα του γερμανικού αλφαβήτου (η γλώσσα της συγγραφής) και το "Α" του Άλμπισερ, το πρώτο. Μιλάμε, λοιπόν, για το Άλφα και το Ωμέγα. Διέκοψα πολλές φορές την ανάγνωση αυτού του βιβλίου. Η πυκνότητα των ιδεών απαιτούσε αφομοίωση. Ασφαλώς είναι έργο υψηλής ευφυΐας. Το χιούμορ ακολουθεί υποδόρια όλη την αφήγηση. Το ύφος γραφής μεταβάλλεται σε μερικά σημεία π.χ. στην αφήγηση ονείρων, όπου πράγματι ταιριάζει ο μαγικός ρεαλισμός. Ο Μουσγκ είναι βαθύς γνώστης της λογοτεχνίας και της φιλοσοφίας. Έχω δε την εντύπωση ότι θα έχει προσωπική εμπειρία στη μακρόχρονη διαδικασία της ψυχανάλυσης. Δεν διερευνάται μόνο το κίνητρο του Άλμπισερ αλλά και όλων των άλλων ηρώων. Η αφήγηση έχει ως αφετηρία ένα φιλοσοφικό επίπεδο θεώρησης των πραγμάτων, που ενέχει τις απαρχές διεργασιών των συμπεριφορών. Κι έτσι διαβάζοντάς το μπορείς, ας πούμε, να τοποθετείς τη μια ζελατίνα πάνω στην άλλη και να εμφανίζονται τα ίχνη συμπεριφορών ανθρώπων ή λαών, σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Ο αναγνώστης που θα το ξαναδιαβάζει ανά δεκαετία θα ανακαλύπτει ένα ακόμη ανεξερεύνητο επίπεδό του. Είναι ένα βιβλίο άξιο να ονομαστεί κλασσικό. Για "Το κίνητρο του Άλμπισερ" απονεμήθηκε στον Άντολφ Μουσγκ το βραβείο Έρμαν Έσσε, το 1974. Οι εκδόσεις Δρεπανιά, που πρωτοσυστήνουν τον συγγραφέα στους Έλληνες αναγνώστες πρόσθεσαν έναν θησαυρό στο εκδοτικό τους σώμα. Θα το σύστηνα ιδιαίτερα σε απαιτητικούς βιβλιόφιλους, σε αναγνώστες δοκιμίων, σε ψυχιάτρους και στον Βασίλη Αγγελικόπουλο, αρθρογράφο στην Καθημερινή της Κυριακής, που πρόσφατα γκρίνιαξε για την κενολογία πολλών βιβλίων. Στο Κίνητρο του Άλμπισερ μπορεί να βρει ασφαλές λιμάνι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου