Πρόκειται για ένα μικρό, ελκυστικό βιβλίο ιστορίας, που περιγράφει τον 20o αιώνα με πρωτότυπη μέθοδο και γοργό ρυθμό.
Ο συγγραφέας του είναι πολυβραβευμένος και διαθέτει συγγραφικό έργο που έχει θεωρηθεί κλασσικό. Είναι ο Marc Ferro, γάλλος πανεπιστημιακός και ερευνητής μεθόδων αφήγησης της ιστορίας στις νεότερες γενιές.
Παππούς, ετών 85 στις μέρες μας ο Ferro, ακούει τις ερωτήσεις του δεκαεπτάχρονου εγγονού του και τις καταγράφει μαζί με τις δικές του απαντήσεις. Ο εικοστός αιώνας αναδύεται γλαφυρά από την ουτοπία στην αυταπάτη, από τη δημοκρατία στη γενοκτονία, από τον φασισμό και τους παγκόσμιους πολέμους ως τις επιστημονικές ανακαλύψεις, τα πρώτα βήματα στη Σελήνη, τη φτώχια, τον πλούτο και τη μοιρασιά τους. Μερικές από τις ερωτήσεις του έφηβου είναι:
- Οι ΗΠΑ θεωρούνται χωνευτήρι πληθυσμών. Γιατί, όμως, κάθε κοινότητα ζει σε χωριστή συνοικία;
- Πού οφείλεται το μίσος του Χίτλερ εναντίον των Εβραίων;
- Τι σημαίνει η πτώση του τείχους του Βερολίνου το 1989;
- Γιατί γίνεται τόσος λόγος σήμερα για αποικισμό και από-αποικιοποίηση; Έχει, αυτό, κάποια σχέση με την ενίσχυση του ακραίου ισλαμισμού;
- Οι άνθρωποι φαντάζονταν ότι ο 20ός αιώνας θα ήταν ο αιώνας της προόδου: πού οφείλεται αυτή η αυταπάτη;
Στις ερωτήσεις του, ο εγγονός, δεν ακολουθεί την χρονολογική σειρά των γεγονότων που έχουν τα σχολικά βιβλία. Ακολουθεί τα δικά του ενδιαφέροντα κι αυτό ξαφνιάζει ευχάριστα και λυτρωτικά τον αναγνώστη, που αποφεύγει τον κορεσμό της πληροφόρησης. Ωστόσο στο τέλος υπάρχει χρονολογικός πίνακας για να είναι ξεκάθαρη η σειρά των γεγονότων.
Η αφήγηση του Ferro δεν περιορίζεται στα ευρωπαϊκά δρώμενα. Στο μικρό αυτό βιβλίο παρελαύνουν γεγονότα, λαοί, κοινωνικές ομάδες και προσωπικότητες από τις τέσσερις γωνιές του κόσμου. Ο Marc Ferro συνεχιστής της παράδοσης του Braudel δεν τοποθετεί την Ευρώπη στο επίκεντρο της ιστορίας. Η Γαλλία, βέβαια, αναφέρεται λίγο περισσότερο αλλά είναι αναμενόμενο αφού ο ερωτών είναι Γάλλος. Ένα μικρό παράδειγμα ερώτησης-απάντησης έχει ως εξής:
- Σε τούτες τις αρχές του 21ου αιώνα, ορισμένες προσωπικότητες χαίρουν της γενικής, σχεδόν, συμπάθειας: Ο Γκάντι, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, ο Νέλσον Μαντέλα. Γιατί;
- Ναι, αυτές οι τρεις προσωπικότητες χαίρουν μιας σχεδόν καθολικής δημοφιλίας. Τούτο οφείλεται, αναμφίβολα, στο γεγονός ότι, στη διάρκεια ενός αιώνα που γνώρισε πολέμους, σφαγές, μαζικές εξοντώσεις και γενοκτονίες, αυτοί οι άνδρες στάθηκαν ικανοί να επιτύχουν το θρίαμβο της υπόθεσης για την οποία αγωνίζονταν με μη βίαια μέσα…
Ένα παράδειγμα για το ανθρώπινο πρόσωπο της ιστορίας. Αλήθεια πόσα πρόσωπα έχει η ιστορία; « Δεν υπάρχει μία ιστορία, που να ικανοποιεί όλες τις προτιμήσεις και όλες τις ανάγκες», έχει γράψει ο Ferro σ’ ένα άλλο του έργο. Και στο παρόν βιβλίο σε ερώτηση για τις γενοκτονίες διαπιστώνουμε απουσία αναφοράς στη γενοκτονία των Ποντίων. Βέβαια, δεν υπάρχει διεθνής αναγνώριση για το θέμα, αλλά η απουσία αυτή δεν παύει να μας «τσιμπάει». Άραγε πόσες φορές εμφανίζονται η Ελλάδα και οι Έλληνες μέσα στις περιγραφές του Ferro για τον 20ό αιώνα; Τέσσερις φορές για τρία γεγονότα:
«…η Ελλάδα αποδείχτηκε σκληρό κομμάτι για τα δόντια του Μουσολίνι…»,
«… αργότερα, στην Ελλάδα, οι βρετανικές δυνάμεις θα κατεβάσουν τα χέρια μπροστά στη δράση του ΚΚΕ και θα καλέσουν τους Αμερικανούς να τους αντικαταστήσουν. Εφεξής είναι οι τελευταίοι που, στην Ελλάδα όπως και στην Τουρκία ή αλλού, αναλαμβάνουν να ανακόψουν την πρόοδο των Σοβιετικών ή των κομμουνιστών.»
«…στην Ανατολή, η γαλλική Επανάσταση προκαλεί την αφύπνιση των εθνοτήτων, ιδιαίτερα στους χριστιανικούς πληθυσμούς: στους Αρμένιους ή στους Έλληνες που έχουν εξεγερθεί εναντίον του σουλτάνου, αλλά και στους χριστιανούς Άραβες της Συρίας ή του Λιβάνου που οι Τούρκοι είχαν υποτάξει από το 14ο αιώνα».
Τόσο μικρή παρουσία, λοιπόν; Έχουμε πολλούς παππούδες και γιαγιάδες να μας δώσουν τις δικές τους εκτιμήσεις για την ιστορία. Μήπως έχουμε και κάποιον ιστορικό που θα ήθελε να ακούσει τις ερωτήσεις ενός έφηβου; Κάποιον εκπαιδευτικό, ίσως;
Εννέα ακόμη βιβλία του Marc Ferro έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά. Τα πιο πρόσφατα είναι: «Το σοκ του Ισλάμ», εκδόσεις Αλεξάνδρεια 2007 και « Οι 7 ηγέτες του πολέμου 1918-1945», εκδόσεις Μεταίχμιο 2008.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου